Sabiha Rüştü Bozcalı

Türkiye’nin ilk kadın illüstratörlerinden ressam Sabiha Rüştü Bozcalı’yı tanıtan kapsamlı bir sergiyle izleyici karşısında. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e geçiş döneminde yetişen ressam Sabiha Rüştü Bozcalı’nın (1904-1998) sanat ve kişisel yaşamına odaklanan sergi, 2014’te SALT Araştırma’ya bağışlanan arşivi ve şimdiye dek kapsamlı olarak incelenmemiş üretimini kamuya açıyor.

Türkiye’nin ilk kadın illüstratörlerinden Bozcalı’nın kültür tarihindeki rolüne ışık tutmayı amaçlayan sergide, çeşitli desen, resim, fotoğraf, günlük, mektup ve kartpostalları ile katkıda bulunduğu yayınlar yer alıyor. Sergilenen belgeler arasında resim dışında müziğe de ilgi duyan ve akerdeon çalan Bozcalı için düzenlenmiş bir tango eseri de var.

Dâhiliye Nazırı Memduh Paşa’nın sanatkâr kızı Handan Hanım ile Bahriye Nazırı Bozcaadalı Hasan Paşa’nın oğlu Amiral Rüştü Paşa’nın ikinci çocuğu olan Sabiha Rüştü, annesinin teşvikiyle beş yaşında resme başladı. İlk derslerini ressam ve müze müdürü Ali Sami Boyar’dan aldı. 

15 yaşından itibaren farklı dönemlerde Berlin, Münih, Paris ve Roma’da; Lovis Corinth, Moritz Heymann, Karl Caspar, Paul Signac ve Giorgio de Chirico gibi dönemin tanınmış ressamlarının atölyelerinde çalıştı. 

1928-1929 yıllarında, İstanbul’daki Güzel Sanatlar Akademisi’nde Namık İsmail’in atölyesine devam etti. Neo-Empresyonist ressam Paul Signac’ın “Kabiliyetli, resim sanatının gerektirdiği hassasiyete sahip ve kendini tamamen bu mesleğin zorlu çalışmasına adayan biri” olarak tanımladığı Bozcalı, manzara ve natürmortlar yaptı ama özellikle portreleriyle dikkati çekti.

Bozcalı, Cumhuriyet Halk Partisi ve Halkevleri tarafından 1938-1943 yıllarında düzenlenen, belirli sanatçıların Anadolu şehirlerini resmetmekle görevlendirildiği “Yurt Gezileri”ne katıldı. 

Bu kapsamda, modernleşme ve yeni bir kültürel kimlik oluşturma sürecini belgelemek üzere 1939’da Zonguldak’a gönderildi; fabrikalara yoğunlaşarak şehirdeki endüstriyel gelişim sürecinden ayrıntıları yansıttı. 1946’da adı TEKEL olarak değiştirilen İnhisarlar İdaresi ve Yapı Kredi Bankası gibi önemli kurumlar için yaptığı çizimlerle reklam ve yayıncılık alanlarında dönüşüm geçirmekte olan görsel anlatım diline katkıda bulundu. 

1953’ten itibaren Milliyet başta olmak üzere Yeni Sabah, Hergün, Havadis, Cumhuriyet ve Tercüman’da gazete ressamı olarak çalıştı. Reşad Ekrem Koçu’nun İstanbul Ansiklopedisi’nin ressamlarından biri olan Bozcalı, yakın iş birliğinde olduğu tarihçinin yanı sıra Nezihe Araz, Cahit Uçuk ve Refii Cevad Ulunay gibi yazarların eserleri için illüstrasyonlar yaptı.