"Bir filmde oynamak hiç beklemediğim bir şeydi. Birdenbire peki, dedim."
Sinema
"1923'de ben Muvahhid'le yeni evlenmiştim. Halide Edip Hanım'ın Ateşten Gömlek romanını filme almak istemişler. Halide Edip Hanım da "bu rolü ancak bir Türk kadını oynayabilir" demiş. Muhsin Ertuğrul benim de Muvahhid'in de iyi arkadaşımızdı. Geldi. Muvahhid'e "karın oynar mı" dedi. Ben çok sevindim, filmde oynamak o zaman hiç beklemediğim bir şeydi. Birdenbire peki, dedim, filmi çevirdik." (Bedia Muvahhit)
1923 yılında çevrilen Ateşten Gömlek filmindeki başrolleri oynayan Bedia Muvahhit ve Neyyire Neyir, ilk iki müslüman kadın sinema oyuncularıdır. Muhsin Ertuğrul'un senaryosunu yazdığı ve yönettiği "Ateşten Gömlek" filmi Halide Edip Adıvar'ın aynı adlı romanından uyarlanmıştır.
Ayşe rolünü Bedia Muvahhit'in, Kezban rolünü ise Neyyire Neyir'in
canlandırdıkları Ateşten Gömlek filminde Kınar Hanım (Sıvacıyan) da rol almıştır.
Ateşten Gömlek filmindeki iki başrolden bir tanesi için Bedia Muvahhit seçilmiş, ikinci başrolü oynayacak kadın ise, gazete ilanıyla aranmıştır.
Bu ilana sadece Neyyire Neyir başvurmuştur. Neyyire Neyir gibi 1902 doğumlu olan sinema ve tiyatro oyuncusu Vasfi Rıza Zobu, Neyyire Neyir ile nasıl tanıştığını şöyle anlatıyor:
"Muhsin Ertuğrul, 'Ateşten Gömlek' filmini çevirirken, filmin ulusal konusundan cesaret alarak, başlıca kadın kahramanlar olan Ayşe ile Kezban'ı, Müslüman kadınların canlandırmasını planladı. Filmdeki Ayşe rolü için Darülbedayi oyuncularından Ahmet Refet Muvahhit'in karısı Bedia Muvahhit seçildi. İkinci rol için müslüman kadın oyuncu bulunamayınca, gazetelere ilan verildi. Ertesi gün tek bir kız başvurdu. Kemal Film'in bürosu, Sirkeci'de, Ali Efendi Sineması'nın üstündeki iki küçük odanın içinde idi. O gün, büroya uğradığımda, Neyyire'yi gördüm. Kolejde öğrenciymiş. 'Film için müracaat etti. Muhsin'i bekliyor' dediler." (Vasfi Rıza Zobu)
Bedia Muvahhit'in Filmografisi
* Ateşten Gömlek (1923)
* İstanbul Sokaklarında (1931)
* Karım Beni Aldatırsa (1933)
* Beklenen Şarkı (1953)
* Paydos (1954)
* Yaşlı Gözler (1955)
* Son Beste (1955)
* Gülmeyen Yüzler (1955)
* Çapkınlar (1961)
* Gönül Ferman Dinlemez (1962)
* Bir Gecelik Gelin (1962)
* Belalı Torun (1962)
* Barut Fıçısı (1963)
* Genç Kızlar (1963)
* İstanbul Kaldırımları (1964)
* Kaynana Zırıltısı (1964)
* Manyaklar Köşkü (1964)
* Gençlik Rüzgarı (1964)
* Halk Çocuğu (1964)
* Anasının Kuzusu (1964)
* Gel Barışalım (1964)
* Sarı Kızla Kopuk Ahmet (1964)
* Hizmetçi Dediğin Böyle Olur (1964)
* Hep O Şarkı (1965)
* Sevinç Gözyaşları (1965)
* Bozuk Düzen (1966)
* Aşkın Gözyaşları (1966)
* Çalıkuşu (1966)
* Sokak Kızı (1966)
* O Kadın (1966)
* Sevgilim Artist Olunca (1966)
* Şoförün Kızı (1966)
* Evlat Uğruna (1967)
* Sen Benimsin (1967)
* Zehirli Hayat (1967)
* Dünyanın En Güzel Kadını (1968)
* Katip (1968)
* Ateşli Çingene (1969)
* Esmerin Tadı Sarışının Adı (1969)
* Lekeli Melek (1969)
* Son Mektup (1969)
* Tatlı Sevgilim (1969)
*Yumurcak (1970)
Tiyatro sanatçısı Bedia Muvahhit
"Ateşten Gömlek filmini bitirdikten sonra 1923 yılında Darülbedayi'nin İzmir turnesine o zamanki kocam Ahmet Muvahhit ile birlikte katılmıştım. Ama henüz tiyatro oyuncusu değildim. O günlerde Atatürk de İzmir'deymiş. Atatürk kocama beni sahnede görmek istediğini söylemiş. Pierre Veber ve Maurice Hennequin'in "Vingt Jours a l'Ombre" adlı eserinden İbnürrefik Ahmet Nuri Sekizinci tarafından adapte edilmiş "Ceza Kanunu" adlı oyunda bana hemen Saride rolünü verdiler. Bir günde hem ezber, hem de sahne provası yaptırdılar. 31 Temmuz 1923 Salı akşamı, o zamanlardaki adıyla Pallas Sineması'nda (daha sonra Tayyare oldu) sahneye çıktım. Oyundan sonra Atatürk beni tebrik etti ve tiyatro sanatçılığımı devam ettirmemi söyledi. Böylece tiyatro yaşamım başlamış oldu. Şehir Tiyatrolarında 200'ün üzerinde oyunda rol aldım." (Bedia Muvahhit)
Bedia Muvahhit'in rol aldığı tiyatro oyunları
* Ahududu,
* Aktör Kin
* Ayaktakımı Arasında,
* Aynaroz Kadısı,
* Bir Kavuk Devrildi,
* Bir Ölü Evi,
* Ceza Kanunu,
* Çifte Keramet,
* Dama Çıkmış Bir Güzel,
* Deli Dolu,
* Deli Saraylı,
* Devlet Kuşu,
* Fermanlı Deli Hazretleri,
* Gecikenler,
* Hamlet,
* Hisse-i Şayia,
* Hortlaklar,
* Kafatası,
* Kafes Arkasında,
* Kibarlık Budalası,
* Küçük Şehir,
* Lüküs Hayat,
* Matmazel Julie,
* Mırnav,
* Mum Söndü,
* Müfettiş,
* Mürai,
* On İkinci Gece,
* Otello,
* Oyun İçinde Oyun,
* Sana Rey Veriyorum,
* Saz-Caz,
* Suç ve Ceza,
* Taş Parçası,
* Tebeşir Dairesi,
* Tersine Akan Nehir,
* Venedik Taciri,
* Yarasa,
* Yorgaki Dandini,
Öğretmen Bedia Muvahhit
1921-1923Erenköy Kız Lisesi'nde Fransızca öğretmenliği yaptı.
Bedia Muvahhit ve Osmanlı İmparatorluğu dönemindeki ilk kadın memurlardan.
Bedia Mvahhit, Osmanlı İmparatorluğu döneminde bir kamu kuruluşunda çalışma hakkını elde eden ilk kadın grubu içindedir.
4 Nisan 1913 yılında İstanbul'da yayımlanmaya başlayan Kadınlar Dünyası ve bu dergininin kurduğu Müdafaa-i Hukuk-u Nisvan Cemiyeti, kadınların çalışmasını talep eden başarılı kampanyalar organize etmişlerdir. Bu kampanyalardan bir tanesi de, kadınların bir kamu kuruluşunda çalışma hakkını elde etmek için yürütülmüştür.
Kampanya sonunda, 1913 yılında Telefon İdaresi ilk grup Müslüman kadınını işe almıştı. Bu grupta Bedia Şekip (Muvahhit) ile birlikte Hamiyet Derviş, Bedra Osman, Mediha Enver, Refika Mustafa, Semiha Hikmet ve Nezihe Mustafa da bulunuyorlardı.
Çevirmen Bedia Muvahhit
Fransızca'dan Türkçe'ye çevirdiği ve uyarladığı oyunlar:
* 1924 İstanbul Havası (Romain Coolus)
* 1930 Geçti Borun Pazarı (Robert de Flers)
* 1938-1939 Oğlumuz (André Birabeau), Arılar (Densy Amiel)
Ödülleri
* 1981 Atatürk Sanat Armağanı
* 1987 Devlet Sanatçısı
* 1988 İstanbul Sinema Günleri, Altın Lâle Ödülü
* 1993 İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Bedia Muvahhit'in 70. Sanat yılı kutlaması.
Üyelikleri
Eğitimi
* Kadıköy Terakki Mektebi, İstanbul
* Notre Dame de Sion Lisesi, İstanbul
Sosyal sorumluluk çalışmaları
Akraba ve Dostları
* Annesi: Refika Hanım
* Babası: Şekip Bey (Savcı)
* Oğlu: Şuayip Sina Arbel
* Evlilik: Ahmet Refet Muvahhit (tiyatro sanatçısı), Friedrich Von Statzer / Ferdi Ştatzer (besteci, piyanist)
* Dostları: Kınar Hanım (Sıvacıyan) (tiyatro sanatçısı), Adalet Cimcoz (Galerist), Ahmet Hamdi Tanpınar (yazar, eğitimci), Semiha Berksoy (opera sanatçısı)
Anısını Yaşatan Projeler
Bedia Muvahhit Büstü - 2005 Şişli Terakki Vakfı, Bedia Muvahhit Büstü (Heykeltraş Neslihan Pala)
Anısına verilen ödüller - 1995 yılından itibaren, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatroları ve Türk Kadınlar Birliği tarafindan Şehir Tiyatroları bünyesinde ilk önemli rolünü oynayan genç kadın sanatçılara "Bedia Muvahhit Tiyatro Ödülü" verilmektedir.
Senaryo
Ahmet Sami Özbudak, Hayal-i Temsil, 2015. Senaryo, 2015 yılında İBB Şehir Tiyatroları'nda Yiğit Sertdemir'in yönetmenliğinde sahnelenmiştir.
Belgesel
Bedia Muvahhit, Mimar Sinan Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi, Sinema Televizyon bölümü, İstanbul, 1994
Nisvan - Tarihe Adını Yazdıran Kadınlar, Senaryo: Mustafa Karadiş, Yıldız Bakoğlu, Yönetmen: Hüsamettin Ünlüoğlu, 2012.
Anısını Yaşatan Mekânlar
* 1994 Beyoğlu'ndaki Küçük Sahne binası içindeki sahneye Bedia Muvahhit'in adı verildi.
* İzmir Belediyesi Bedia Muvahhit'in adını, İzmir'de Pallas Sineması'nın yanındaki sokağa verdi.
Anı Pulu
Bedia Muvahhit'in Anısına posta pulu çıkarıldı.
Kaynakça
Bedia Muvahhit tanıtım sayfasında yararlanılan kaynaklar
Bedia Muvahhit tanıtım sayfasındaki görseller için kaynakb Populer Tarih, Ocak 2001, Sayı 4.
Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi, İstanbul
Milliyet İlkler Ansiklopedisi, İstanbul, 1985, s.289.
Ek Bilgi
Tarihçi Ali Özuyar, Sinemanın Osmanlıca Serüveni isimli çalışmasında Bedia Muvahhit ve Neyyire Neyir'in Türk sinemasının ilk ilk Müslüman kadın sinema oyuncusu olmadıklarını, 1923 yılında çekilen Ateşten Gömlek filminden bir yıl önce, 1922'de çekilmi yapılmış olan Esrarengiz Şark filminde başrolü Nermin Hanım'ın oynadığını belirtir. (Ali Özuyar, Sinemanın Osmanlıca Serüveni, Ankara, Öteki Yay., 1999, s. 18.)
İstanbul Kadın Müzesi (İKM) için ilk durağan bir kavram değildir. Müzenin sürekli sergisinde şimdi ilk olarak yer alan her biyografi, kadın tarihindeki yeni araştırmalar sonucunda unutulan/unutturulan, fakat yeniden keşfedilen bir "ilk"e, kıvançla yerini bırakır.
Nermin Hanım konusunda yapılacak araştırmalar, Ali Özuyar'ın verdiği bilgileri desteklediğinde, İstanbul Kadın Müzesi'nin (İKM) belirtilmiş olan prensibi Bedia Muvahhit için de geçerli olacaktır.
Kaynak: Giovanni Scognamillo, Türk Sinema Tarihi 1896-1986, İstanbul, 1993, s. 210.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder